درک مفهوم استارت‌آپ و نهادهای کارآفرین در کشورهای مختلف و سازمان‌ها متفاوت است. به طور کلی، استارت‌آپ یک شرکت نوپا است که برای رشد قابل توجهی آماده است و توسط فناوری پیش برده می‌شود. این شرکت‌ها با داشتن یک نمونه اولیه کاربردی همراه با یک مدل کسبوکار مقیاس‌پذیر و قابل تکرار، متمایز می‌شوند. این شرکت‌ها برای رسیدگی به مشکلات نوآورانه، که اغلب بر فناوری متمرکز هستند و برای بهره‌گیری از فرصت‌های بازارهای نوظهور تأسیس شده‌اند.
عمان به طور فعال خود را به عنوان یک نقطه کانونی برای کارآفرینان فناوری قرار می‌دهد و گام‌های مهمی در این راستا برمی‌دارد. این کشور با پذیرش یک استراتژی آینده‌نگر که در چشم‌انداز 2040 عمان ترسیم شده است، قصد دارد اتکای اقتصادی خود را از نفت و گاز به یک مدل متنوع و دانش‌محور تغییر دهد.
این کشور با حمایت ابتکاراتی مانند صندوق آینده عمان و ابتکار ملی برای هوش مصنوعی، همراه با تخصیص بودجه قابل توجه، به طور فعال تنوع اقتصادی را هدایت می‌کند. برنامه استارت‌آپ‌های نوظهور عمانی به پرورش نوآوری، حمایت از تاسیس استارت‌آپ‌ها، تسهیل همکاری‌های تجاری و شناسایی فرصت‌های سرمایه‌گذاری اختصاص دارد.
شرکت‌ها و نهادهای حامی استارت‌آپ‌ها در عمان
عمان به دنبال تبدیل شدن به یک نقطه کانونی برای استارت‌آپ‌ها در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا است. این کشور با ارائه حمایت‌های مالی، قانونی و زیرساختی، تلاش می‌کند تا شرایط را برای رشد و موفقیت استارت‌آپ‌ها فراهم کند.
حمایت ها مخصوصاً برای صنایع نوظهوری مانند فناوری مالی (فین‌تک)، اینترنت اشیا (IoT) و هوش مصنوعی (AI) بسیار عالی است.
حمایت‌های دولتی
یکی از مهم‌ترین حمایت‌های دولتی، کارت کارآفرینی است. این کارت مزایای مختلفی را برای استارت‌آپ‌ها فراهم می‌کند، از جمله:
- معافیت از مالیات
- فضای کار مشترک
- خدمات مشاوره و راهنمایی
- دسترسی به سرمایه‌گذاری
دولت عمان همچنین برنامه استارت‌آپ‌های نوظهور عمان را راه‌اندازی کرده است. این برنامه به استارت‌آپ‌ها در مراحل مختلف رشد، از تأسیس تا گسترش، کمک می‌کند. این برنامه شامل خدماتی مانند تأمین مالی، آموزش، مشاوره و شبکه‌سازی است.
شرکت‌ها و نهادهای خصوصی حامی استارت‌آپ‌ها
علاوه بر حمایت‌های دولتی، شرکت‌ها و نهادهای خصوصی نیز در عمان به حمایت از استارت‌آپ‌ها می‌پردازند. برخی از مهم‌ترین شرکت‌ها و نهادهای خصوصی حامی استارت‌آپ‌ها در عمان عبارتند از:
- Omantel Labs: آزمایشگاه‌های عمانتل با همکاری بانک مرکزی عمان، یک محوطه آزمایشگاهی فین‌تک در حال گسترش را راه‌اندازی کرده و شتاب‌دهنده‌ای شش ماهه برای استارت‌آپ‌هایی ارائه می‌دهد که روی راه‌حل‌های مرتبط با 5G، اینترنت اشیاء، امنیت سایبری، تجربه مشتری و داده‌های حجیم کار می‌کنند.
- ITHCA Group: بازوی سرمایه‌گذاری دولتی، تمرکز خود را بر توسعه زیرساخت فناوری اطلاعات و ارتقای توانایی‌های دیجیتال عمان قرار داده است
- Ethisx: یک پلتفرم جهانی سرمایه‌گذاری متعهد به جذب سرمایه‌گذاری و تأمین مالی جمعی برای استارت آپ ها در عمان
- صندوق فناوری عمان: برنامه سرمایه‌گذاری پیش از بذری OTF Techween را مدیریت می‌کند که به استارت‌آپ‌ها بودجه، فضای کار اشتراکی و خدمات راهنمایی ارائه می‌دهد.
- Beehive: این پلتفرم تامین مالی جمعی برای کمک به ارتباط سرمایه‌گذاران و استارت‌آپ‌ها
مشوق‌های دولتی برای کسب‌وکارها و استارت‌آپ‌ها در عمان
معافیت‌های مالیاتی:
- از پرداخت مالیات بر درآمد شخصی معاف هستند.
- نرخ استاندارد مالیات بر درآمد شرکت‌ها ۱۵% است.
- شرکت‌های کوچک و متوسط واجد شرایط، از نرخ کاهش یافته‌ی ۳% مالیات بر درآمد شرکت‌ها بهره‌مند می‌شوند.
- شرکت‌های مستقر در مناطق اقتصادی ویژه، می‌توانند تا ۳۰ سال از معافیت مالیات بر درآمد برخوردار شوند.
- کسب‌وکارها می‌توانند هزینه‌های مربوط به راه‌اندازی را در سال اول از درآمدشان کم کنند.
- شرکت‌های فعال در برخی از بخش‌های خاص، به مدت پنج سال از پرداخت عوارض گمرکی معاف هستند.
- شرکت‌های مشمول دوره‌ی معافیت اجباری مالیات، می‌توانند زیان‌های خود را برای جبران سودهای آینده، به‌طور نامحدود به آینده منتقل کنند.
- تحت توافق‌های خاص، کالاهای وارداتی از کشورهای عربی و حوزه خلیج فارس از عوارض گمرکی معاف هستند.
مشوق‌های غیرمالیاتی:
عمان برای پیشبرد توسعه‌ی اقتصادی و تقویت رقابت جهانی، طیف گسترده‌ای از مشوق‌های غیرمالیاتی را ارائه می‌دهد.
شراكة (Sharakah)، که با حکم سلطنتی تأسیس شده است، بر تقویت رشد شرکت‌های کوچک و متوسط از طریق آموزش، حمایت مالی و خدمات مشاوره‌ای تمرکز دارد. شراكة برنامه‌هایی مانند طرح‌های وام، تخفیف اسکناس و سرمایه‌گذاری سهام برای بخش‌های فناوری و نوآوری ارائه می‌دهد.
سازمان توسعه‌ی شرکت‌های کوچک و متوسط برنامه‌هایی برای تأمین مالی سرمایه در گردش و دارایی‌های ثابت، ارتقای ارزش افزوده‌ی داخلی، حمایت از مؤسسات و شتاب‌دهنده‌های تحت حمایت و تأمین مالی پروژه‌های مختلف از جمله صنعتی، تولیدی، خدماتی، فرانچایزهای تجاری، معدن، لجستیک و گردشگری دارد. سقف بودجه‌ی این برنامه‌ها بسته به نوع برنامه و پروژه از ۷۰,۰۰۰ ریال عمان تا ۲۵۰,۰۰۰ ریال عمان متغیر است. این اقدامات به سرزندگی اقتصادی کلی عمان کمک می‌کنند.
بخش‌های امیدوارکننده و نمونه‌های موفق استارت‌آپ‌ها در عمان
تجارت الکترونیک
بازار تجارت الکترونیک عمان تا سال ۲۰۲۵، رقمی بالغ بر ۸۶۸ میلیون دلار ارزش خواهد داشت. نفوذ اینترنت در این کشور از ۹۵.۲٪ فراتر رفته و دسترسی گسترده به اینترنت همراه و شبکه قوی ۵G شرایط مطلوبی را برای رشد این حوزه فراهم کرده است.
از استارت‌آپ‌های برجسته تجارت الکترونیک در عمان می‌توان به «Tanweel»، «Bon»و «X Garage» اشاره کرد. «طلبات»، یک استارت‌آپ منطقه‌ای زیرمجموعه Delivery Hero، از سال ۲۰۱۸ با موفقیت در عمان فعالیت می‌کند. «Floward» در تجارت الکترونیک گل و هدایا تخصص دارد، در حالی که «Akeed Delivery»، یک استارت‌آپ عمانی برای تحویل غذا و مواد غذایی، تاکنون ۲.۵ میلیون دلار در چندین دور سرمایه‌گذاری جذب کرده است.
فناوری پاک
عمان به سرعت زیرساخت‌های فناوری پاک خود را گسترش می‌دهد و هدف‌گذاری کرده تا سال ۲۰۵۰، ۱۴۰ میلیارد دلار سرمایه فقط برای توسعه بخش هیدروژن سبز جذب کند. این نشان‌دهنده عزم عمان برای پیشگامی در زمینه انرژی‌های پاک و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی است.
وزارت حمل و نقل، ارتباطات و فناوری اطلاعات عمان نیز در همین راستا تلاش می‌کند تا همه خودروهای جدید تا سال ۲۰۵۰ برقی یا با سوخت هیدروژن باشند. هفته پایداری عمان ۲۰۲۲ شاهد رونمایی از پروژه «هیدروژن سبز برای حمل‌ونقل» توسط عمان شل و شرکت مدیریت فرودگاه‌های عمان بود. این پروژه اولین ایستگاه ترکیبی هیدروژن عمان را راه‌اندازی کرده و در راستای اهداف بلندمدت این کشور برای حمل‌ونقل پاک گام برداشته است.
Ask Wire، استارت‌آپ عمانی راه حلی نوآورانه برای حذف دائمی دی‌اکسید کربن (CO2) از جو ارائه می‌دهد. روش ابداعی آن‌ها ایمن، کارآمد و مقرون‌به‌صرفه است. این استارت‌آپ در سه دور سرمایه‌گذاری، بیش از ۶.۲ میلیون دلار جذب سرمایه کرده است. حمایت سرمایه‌گذاران سرشناس مانند Earthshot Prize و Breakthrough Energy Ventures از 44.01، گواهی بر عزم جدی آن‌ها برای ایجاد تأثیر قابل توجهی بر محیط‌زیست است و نشان می‌دهد که ایده‌های نوآورانه در حوزه فناوری پاک عمان مورد توجه و حمایت قرار می‌گیرند.
فناوری مالی (Fintech)
بانک مرکزی عمان (CBO) به طور فعال در ابتکارات مرتبط با بانکداری باز و ارز دیجیتال مشارکت دارد. این کشور برای رونق بخش فین تِک، برنامه راهبردی جامعی تهیه کرده است که شامل اجزای مختلفی مانند شتاب‌دهنده‌های استارت‌آپ، محوطه آزمایش مقررات (sandbox)، زیرساخت رایانش ابری و فرآیند احراز هویت الکترونیکی (e-KYC) است.
CBO با همکاری عمانتل، یک شتاب‌دهنده فین تک تأسیس کرده تا از استارت‌آپ‌های امیدوارکننده این حوزه حمایت کند. شرکت‌های مشارکت‌کننده در این شتاب‌دهنده نه تنها به فضای کار مجهز در آزمایشگاه‌های نوآوری عمانتل دسترسی پیدا می‌کنند، بلکه به شبکه‌ای گسترده متشکل از بیش از ۱۰۰,۰۰۰ سرمایه‌گذار، شرکت و راهنما نیز متصل می‌شوند.
«Ompay»، یک ارائه دهنده خدمات پرداخت پیشرو در عمان است که با تمرکز بر کیف پول دیجیتال و درگاه پرداخت، خدمات فین تک ارائه می‌دهد. اوم‌پی، علاوه بر برند خود («پرداخت عمان»)، شرکت مادر اپلیکیشن «Lamma Chat» نیز هست که نخستین برنامه درون پرداختی با تمرکز بر راهکارهای پرداخت آسان به حساب می‌آید.
Lamma Chat با ارائه کیف پول دیجیتال درون پرداختی، امکان پرداخت‌های موبایلی را برای مصرف‌کنندگان فراهم می‌کند و در عین حال، بازرگانان را قادر می‌سازد تا از طریق فناوری NFC، کدهای QR، سیستم‌های فروشگاهی، حواله‌های بانکی و درگاه‌های پرداخت آنلاین، پرداختی‌ها را دریافت کنند.
اینترنت اشیاء (IoT)
در عرصه اینترنت اشیاء، شرکت «eMushrif» پیشگام و پیشرو در ارائه راه‌حل‌های نوآورانه با تمرکز ویژه بر بخش لجستیک است. eMushrif که در ابتدا یک استارت‌آپ حمل‌ونقل بود، به سرعت با استفاده از فناوری اینترنت اشیاء، فعالیت‌های خود را به بخش‌های مختلفی همچون حمل‌ونقل مدارس و شرکت‌ها گسترش داد. علاوه بر این، با ارائه پوشیدنی‌های اینترنت اشیاء در تمام گذرگاه‌های مرزی، دسترسی خود را به مسافران بین‌المللی افزایش می‌دهد و نوآوری اینترنت اشیاء را به شکلی یکپارچه در بخش لجستیک ادغام می‌کند.
نرم‌افزار و داده
«ZabonEX» یک پلتفرم نرم‌افزاری است که شرکت‌ها را قادر می‌سازد اطلاعات مختلف را به راحتی جمع‌آوری و ادغام کنند. این کار به آن‌ها کمک می‌کند تا مدل‌های هوش مصنوعی دقیق‌تر و قابل فهم‌تری بسازند که بتوانند از آن‌ها برای تصمیم‌گیری‌های بهتر استفاده کنند. زابون‌اِکس به خصوص برای تولیدکنندگان مواد غذایی و خرده فروشی‌ها مفید است، چون به آن‌ها کمک می‌کند تا فروش خود را افزایش دهند و ضایعات مواد غذایی را کاهش دهند.
ZabonEX این کار را با استفاده از روش‌های توزیع پویا و استراتژی‌های فروش هوشمند انجام می‌دهد. روش‌های توزیع پویا یعنی شرکت‌ها می‌توانند محصولات خود را با توجه به تقاضای مشتری و عوامل دیگر توزیع کنند تا از هدر رفتن محصولات جلوگیری شود. استراتژی‌های فروش هوشمند هم یعنی شرکت‌ها می‌توانند با استفاده از هوش مصنوعی و داده‌های مشتری، محصولات خود را به بهترین شکل ممکن تبلیغ و بفروشند.
در کل، ZabonEX با ترکیب اطلاعات مختلف و هوش مصنوعی به شرکت‌ها کمک می‌کند تا سود خود را افزایش دهند و در عین حال ضایعات مواد غذایی را کاهش دهند. این نرم‌افزار می‌تواند برای هر شرکتی که به دنبال بهبود مدیریت داده‌های خود و افزایش کارایی کسب‌وکارش است، مفید باشد.
دلیل انتقال استارت‌آپ‌ها به عمان
عمان با موقعیت استراتژیک خود در مسیرهای دریایی که آسیا را به آفریقا و اروپا متصل می‌کند، نقش محوری در تقویت ارتباطات تجاری و پیشبرد فناوری‌های پیشرفته در زمینه عملیات بندری، لجستیک، مدیریت زنجیره تامین و تامین مالی زنجیره تامین ایفا می‌کند.
این کشور دارای چندین منطقه تجارت آزاد از جمله منطقه آزاد دقم، منطقه آزاد صحار، منطقه آزاد صلاله، منطقه آزاد مزیونه، پارک نوآوری مسقط و واحه دانش مسقط است.
شرکت‌های ثبت‌شده در عمان از نرخ مالیات شرکتی مطلوب 15 درصد بهره می‌برند، بدون مالیات بر درآمد شخصی و کالاها بدون پرداخت عوارض گمرکی در شورای همکاری خلیج فارس (GCC) تردد می‌کنند. Invest Oman خدمات مشاوره سرمایه‌گذاری رایگان ارائه می‌دهد و عمان در حفاظت از حقوق مالکیت فکری به خوبی عمل می‌کند و در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا رتبه 4 و در سطح جهان رتبه 32 را دارد.
عمان توافق‌نامه‌های تجاری متعددی از جمله توافق‌نامه تجارت آزاد آمریکا و عمان را منعقد کرده است که به سرمایه‌گذاران آمریکایی حقوقی برابر با همتایان عمانی اعطا می‌کند.
برنامه «استارت‌آپ‌های نوظهور عمان» با ارائه برنامه‌ها، بودجه و فرصت‌های شبکه‌سازی برای کسب‌وکارهای نوپا و «مرکز استعداد عمان» با ارائه تجربه کاری ارزشمند در زمینه مشاوره و فناوری از آن‌ها حمایت می‌کند. Invest Oman به‌طور فعال عمان را به‌عنوان پایگاه تجاری ایده‌آل معرفی می‌کند و حمایت‌های اولیه برای کسب‌وکارهای تازه‌وارد ارائه می‌دهد. وزارت آموزش عالی، تحقیقات و نوآوری (MOHERI) با اطمینان از آموزش عالی جامع، به توسعه جامعه دانش‌محور کمک می‌کند.
5 تا از استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های برتر عمان
- Goodilaz
Goodilaz پلتفرمی شبیه به آگهی‌های اینترنتی است که به کاربران اجازه می‌دهد درخواست‌های خود را در دسته‌های مختلف منتشر کنند. این درخواست‌ها را می‌توان دوباره به اشتراک گذاشت و کاربران دیگر را قادر ساخت تا با برآورده کردن نیاز و یا ارائه پیشنهاد، در آن مشارکت داشته باشند. می‌توان گفت Goodilaz نوعی تجارت اجتماعی شخصی‌سازی شده است.
- Deliver_It
ایده این استارت‌آپ، استفاده از صندوق‌های پستی هوشمند جلوی خانه‌ها با ویژگی‌های خاص است. این صندوق‌ها دارای محفظه امن برای تحویل بدون تماس، حفاظت با رمز عبور، ضدعفونی‌کننده اختیاری و عدم نیاز به هماهنگی زمان تحویل هستند. این صندوق‌های خورشیدی از سیستم ضدعفونی‌کننده‌ی اشعه ماوراء بنفش برای تضمین ایمنی اقلام تحویلی، به خصوص مواد غذایی، استفاده می‌کنند.
- Bridge Wallet
کیف پول الکترونیکی Bridge ، در حال توسعه به عنوان یک اپلیکیشن و وب‌سایت، خدمات پرداختی بدون دردسر مانند پرداخت قبوض، شارژ تلفن، انتقال پول و خریدهای داخل/آنلاین را با استفاده از فناوری‌های پیشرفته‌ای مانند کدهای QR و NFC به مصرف‌کنندگان ارائه می‌دهد. برای فروشندگان، کیف پول Bridge تسهیل‌کننده‌ی پرداخت‌های آنلاین، دریافت الکترونیکی وجه برای ارائه دهندگان خدمات و ساده‌سازی تراکنش‌ها از طریق اتوماسیون است. این سیستم نقاط پرداخت را با ویژگی‌های پیشرفته به هم متصل می‌کند و عملکرد کلی را برای کاربران و کسب‌وکارها بهبود می‌بخشد.
- Quick Parking APP
اپلیکیشن پارکینگ برای مراکز خرید که با حسگرهای اینترنت اشیاء برای بروزرسانی‌های لحظه‌ای یکپارچه شده است. با استفاده از یک پایگاه داده ابری پویا، کاربران می‌توانند به اطلاعات مربوط به فضای پارکینگ دسترسی پیدا کرده و آن را بروز کنند.
- Sims solutions
این مدل، که برای ارتقای سازمان‌ها از طریق تکامل قابل پیش‌بینی هوش مصنوعی و یادگیری ماشین طراحی شده است، بر انطباق و پیشرفت از مراحل اولیه تا هوش مصنوعی پیشرفته تمرکز دارد. سولوشن‌های سیمز وضعیت فعلی را ارزیابی می‌کند، اقدامات اولویت‌بندی می‌کند و پیشرفت بخش‌ها را زیر نظر می‌گیرد و مکانیزم‌های یادگیری ماشین را برای مدیریت جامع بهداشت، ایمنی و محیط زیست ادغام می‌کند. تقویت فرهنگِ رویه‌های خوب، عناصر تطبیقی را تشویق می‌کند، به تنظیم رفتار کارگران منجر می‌شود و محصولی ارزشمند برای سازمان‌ها ارائه می‌دهد تا پیشرفت خود را در اهداف مختلف، از جمله کاهش خطرات بهداشتی و ریسک‌ها، پیشگیری از حوادث و بازگشت سرمایه اندازه‌گیری کنند.
نتیجه گیری
عمان برای تنوع بخشیدن به اقتصاد خود و تحقق اهداف «چشم‌انداز عمان ۲۰۴۰»، به طور فعال در حال تقویت اکوسیستم استارت‌آپ‌های خود است. اقداماتی مانند «صندوق آینده عمان»، «نهاد ملی هوش مصنوعی» و «برنامه استارت‌آپ‌های نوظهور عمان» محیطی حمایتی برای نوآوری و کارآفرینی ایجاد می‌کنند. دولت عمان علاوه بر مشوق‌های مالیاتی و غیر مالیاتی، حمایت‌های مالی، راهنمایی و فرصت‌های همکاری را نیز از طریق نهادهای مختلف ارائه می‌دهد.
تمرکز عمان بر بخش‌های آینده‌دار مانند تجارت الکترونیک، فناوری پاک، فین‌تک، اینترنت اشیاء و نرم‌افزار/داده، این کشور را به عنوان مقصدی جذاب برای استارت‌آپ‌ها بیش از پیش مطرح می‌کند. به طور کلی، موقعیت استراتژیک، مناطق آزاد و فضای کسبوکار مطلوب عمان، این کشور را به مکانی ایده‌آل برای کسب‌وکارهای نوپا تبدیل می‌کند